Monsur C, sabetz qu’apres vos aver pres per ‘na fada, vei-me-quí apres vos traitar de charlatan. ‘Tenci’ pas un de ‘quilhs charlatans coma n’i a dins las feiras, un d’aquilhs que vos vendrián pair que mair per 2 euròs. Non, non, non, aquò non, me iò permetrai pas. Setz un charlatan, mas un dau bon costat de la fòrça, un magician se v’autres aimatz mielhs, mas crese pas que i aguesse un vertadier mòt lemosin per iò dire e mai-que-mai lu sòu que fai brí-brí dins ma testa, es charlatan, ‘laidonc, v’autres setz un bon charlatan.
E perquè ‘quò diriensetz v’autres ?
Perquè vostre libre es geniau, tant iò dire còp-sec, e que graça a vos, per far frutjar ma cervela dins las noci’s d’etnologia que etnografia que antropologia, me faguet me ruinar ‘chaptar d’autres libres, e entau fasent, me songe me coijar mens colhon.
De’n prumier, lu libreton « l’ethnologie » limerò 2312, de las Sylvaine Camelin e Sophie Houdart. Un bon legir de chas « Que sais-je ». Coma de costuma : l’istòria, lu perquè i a, en França, de l’ « etnologia » e de l’ « etnografia » (la mòda de levar lu nas dins los salons de París, afè). I a daus noms de grand dins lu domeni, lu biais de far e perquè, o comint, ‘quò chamget, i a maitot de las nocis coma colonisat de l’interior…
Sabe pas per vos, mas me, ‘na vetz laschat dins la libraria, e perquè son totjorn apres totjorn tot desboirar, ‘na vetz laschat, fusine d’empertot. E ‘queu jorn, lu de la receptci’ dau vòstre libre, tombí sus « De l’Universel » e « Éloge de la fadeur » dau François Jullien. Le second, l’ai pas d’enquera legit e ne’n mai d’aquò es per un bilhet per los e las de la descreissança. Lu prumier, be, dins un país coma la França que balha de l’universalitat per tot e res, me songe que quò es una bona legida. Lu biais de far dau Jullien es coma totjorn de far lu chamin dintra la cultura d’Euròpa e la de China. Globalament, i a un triangle ente tot se juga. ‘na poncha per l’Universau (mai son contrari, lu Singular), ‘na seconda poncha per l’Unifòrma (e son contrari, lu desparrier) e la darnièra per lu Comun (e son oposat, lu Pròpri).
Coma vostre amic, lu Jan dau Melhau, persenta lu libre en fasent ‘na referença a Marcelle Delpastre, coma regenta de l’etnologia Lemosina, me faguet la ‘chaptar ela-tot, per beleu mielh comprener de las chausas. Ne’n comprener mai ne’n aprener. Dins los tres passatges, mai d’uns biais de far son d’enquera vius, lu pieçon balhat au noveu ‘ribat, a la novela ‘ribada, dins lu vilatge ; las femnas presas que van pas au batisme d’un goiat ; ne pas passar ‘n’aliança d’una femna marridada o d’una mòrta, o sus lu fach de gardar de las dragèas per far frutgar las dents°…
Me songe pas aver legit, mas es pas una critica contra la Marcela, nonmàs que sei un Jan-la-critica, me songe pas ‘ver legit quau que siàia sus lu fach de pas far traucar la taula ad un eifant que marcha pas d’enquera°°.
*!*
Bon, vei-nos-quí a la forcha que me fau parlar de vòstre libre.
De que ne’n dire ?
Dau be, resmas.
21 chapitres per parlar de mòda, de biais de dire o de far, biais d’enquera vius per quauq’uns, pus gaire pus d’autres. Quante dise viu, es de dire dins mon pitit vilage de la Nauta Viena rassís la Charenta, gaire luenh de la Dordonha.
21 chapitres que m’interesseten perquè v’autres setz un contor, un bon contor, que sap prener son lector per lu bot dau nas e lu menar ente vos voletz. Sabetz eisplicar las chausas, simplament, sens balhar votra pensada°°°, o beleu la dire mas sens que ‘quò ne’n faguesse tròp cas, la pòrta duberta sus d’autras possibilitats.
21 chapitres sus de las chausas que faguetem chas n’autres coma per eisemple minjar « lu dessert », lu chause sucrat, minjar sus lu cuòu de la ‘sieta. Sabetz que qu’eriá coma ‘quò que fasiem d’aicí que ma sor la pus vielha quitesse lu collegi. Eriá ‘quò la paur que la fuguesse pas pro civilisada ? Apres sa surtida dau collegi, los sòus momints ente la ‘sieta bancuava per recebre dau formatge blanc mai de la confitura, qu’eriá l’estiu.
21 chapitres sus un biais de vivre, los òmes, las femnas, los ‘limauds e beleu mesma las ‘limaudas, marchatz saber. Sabetz, o beleu pas e atz rason de vos en fotres, sabetz que fase pertit d’una amassada que fai la propaganda de la descreissança (>fr). Mai d’un còp, la gent van charchar sabe ente de las eidèias per viuvre, tant legir vostre libre. ‘Tenci’, pas per dire que qu’eriá mielhs avant. Es pas lu vòstre perpaus quau que siàia, mas, i a ‘na cultura de descrita, de las faiçons de far, dire.
Sur l’aiga, sus far venir dau bigaroelh per aver de la moneda per ‘chaptar minjar, lu rapòrt coma los alimauds, sus mai d’uns punts, setz mai moderne que iò pensetz beleu.
Per ne’n ‘chabar, las questions de genre. ‘Qeu bilhet, coma d’autres e mai que mai los testonets qu’escrive, tasche de los far sus un ton « masculin-feminin » perque la linga es util per la dominaci’. Es ‘na chausa au jorn d’aüei que compta. Dise pas aquò per me planhe o per estre criticat, es entau, es la vita dau jorn d’aüei. Verem be ente ‘quò nos menerá ? Dise aquò, non pas contre vos, ma per causa de vostra istòria de pera que de peron. Es lu perque fau vos legir, per de las chausas que semblan sens granda importança, mas que fan que beleu, se las peras poden passar peron, dins ‘na linga, la gent an beleu pas tot los problemes que d’autre~a~s an faça a las istòrias de genre.
Mesma chausa sus « l’identitat » que pòt pas estre nonmàs un papieron cartonat.
Per parlar un pauc de mon embonilh sus ‘quelas tematicas, genre e identitat : mon nom es « Jean Pierre », mas la gent dins lu vilatge disien « Piaron », « Peire », « Jan » o « Jan Peire» d’aici mos 12~14 ans, fòra ma granda mairala, la dau país de las cagolhas, que me ‘pelava « la Rapieta », fòra la gent chas ma tanta pairala, que per ilhs eriá « Bertrand », coma mon pair, mon cosin e mon grand. Vers mon 12~14 ans, devinguí « Jan-Filha », es entau, vau pas far un dessenh emai ‘quò siguesse mon frair que tricotava per son ors. Ma sor qu’eriá « Jacasson », ma mair, « la Granda », afè, v’autres ne’n sabetz mai que me sus lu biais de balhar un chafre dins lu lemosin. Iò dire aüei fai resurtir l’insurta, mas degun me tustet jamai dessus non pus, fuguet nonmas chafrat. ‘Queu chafre, justadament, lu perdit quante « montí » a Lemòtges, apres lu bac, devenguí « lu vilaud », e « Jean Pierre » fin finalament, quante ‘guí a Molins. E desempuei, es entau que la gent me disen, fòra quauques vielhs chas ma tanta. Veiquí, qu’eriá per far resson au prumier chapitre mai lu vòstre raconte sus los dos òmes que vivian dins la mesma meijon.
E dins mon vilatge, son de las clidas qu’an las meijons, non pas daus cledons, vesetz be que setz un bra’e charlatan.
_____
- Ne’n saber mai sus lu Micheu C. (>òc)
Michel Chadeuil, J’ai refermé mon couteau : Petites digressions d’ethnographie vicinale, 341 pajas, Ed. Lo Chamin de sent Jaume – en francés.
D’autres libres sus aquelas tematicas :
- Soleil Hopi – Don C.TALAYESVA
- Le cheval d’orgueil – Pierre JAKEZ HÉLIAS
- L’homme et l’invisible – Jean SERVIER
- L’homme et la terre – Élisée RECLUS
- 風土 – Fūdo – WATSUJI Tetsurō
Persente vòstre libre aquí (@fr)
_____
° ma mair ne’n gardet dau baptisme de sa reira p’ita filha e tota las vetz que ‘quò purava, la goiata ‘viá drech a suçar sa dragèa…
°° Chas nos es un quauquares de « sacrat », tant far marchar que parlar. Me prenguí de cridar i a gaire quante viguí ‘n’amija « me passar » son goiat per dessur la taula. Còp-sec, vei-me-quí apres far tot lu torn de la tabla per lu prener. Tot la gent present se foteten de me mai de mas creienças.
°°° vesem per ‘quí que sem pas de bana.
Rapieta 