De que legir l’estiu mai « Le Pas de côté »

L’autre jorn me permenava, tot lu long dau… Perdon, l’autre jorn, l’associaci’ per la descreissança (>fr) que fará jòia ‘viá per invitat las edici’s « Le Pas de côté », aquò per los far se presentar, persentar lur trabalh mai los obratges publiats.

Vau pas aquí tornar far lu filme de l’encontra, tornar parlar de la vita daus libraris que sembla de mai-en-mai a la de la cagolha que minja lu chaul, l’aubergista la moneda dau fòu, pus que tot desempuei la ‘ribada de las lisosas electronicas.

‘Vant los libres de la meijon d’edici’, parletem d’obratge que portan l’eidèia de la descreissança o la de la simplicitat volontaira, per eisemple de ‘quilhs-quí :

Émile Verhaeren : « les Campagnes hallucinées » (1893) & « les Villes tentaculaires » (1895) :

[…] E aura, ente erián las meijons clarsemadas
Mai los vargiers e los aubres ‘bilhats d’aur,
S’aperçaup, luenh-luenh, dau sud au nòrd,
La gigantassa negrositat dau cairat de las fabricas.
Coma ‘na bestia granda e sornauda
Que, darrier ‘na paret, vonvona,
A fòrça de far, s’auv la ronflada
De la chaudièra, de la mòla viranta ;
La sola brundís coma apres levar,
Lu trabalh bulhís¹ coma raubat,
L’esgot charreia ‘na gaulhada
Vers la ribiera qu’eu chaulha ;
‘Na pietat d’aubres vifs escorchats
Se torcina mai las convurci’s de lurs braçs,
Ne’n veirina dau buesc pròpche ;
L’ortruja minja los airaus e los codercs²,
Mai los fumariers, totjorn mai naut, de resta
– Ciments òlios, boiradís de puriduras –
Lu long daus fossats ancians, de las berjas sornas
Lu ser, eslevan un monument de marda. […]

• Lu libre pòt se trobar chas Gallimard~NRF (>fr).

N’autres parletem de la poësia dau Victor Gelu, la dau libre « Poèta dau pòple marselhès – Cançons provençalas »³, que quauques teistes publiats pausan de las questi’s sus l’eidèia de modernitat. E faguetem de mesma per l’òbra dau Jan dau Melhau, particulierament de la « Letra au darrier pacan dau Lemosin si non es desja mòrt »⁴.

La mesma setmana, coma ‘viam convidats la Irena Pereira (>lm) per sa contribuci’ au libre : « L’anti-productivisme, un défi pour la gauche ? », ne’n parletem un còp de mai. ‘Queu libre ubra de que soschar per tot ‘quò qu’es a la gaucha de la gaucha, es de dire, quò que se troba sens grand mau a la man mança dau Perti Societaliste. La descreissança pren sa p’ita part dins ‘quela definici’ de l’esquera.

• Lu site de l’esditor (>fr).

Dins lu titre d’aqueu bilhet, ‘quò se parla dau « Pas de côté ». Parle desjà d’un de lurs libres aquí (>lm), vei-ne’n-quí d’autres :

Pierre Thiesset & Quentin Thomasset, los fondators de la meijon, revireten, ne’n frances, « The Value of Voluntary Simplicity », « La valeur de la simplicité volontaire », dau Richard B. Gregg. L’autor (1885-1974) es un diciple dau Gandhi. Lu libre es un chap-d’òbra. Lu libre, o beleu libreton de per la soá talha, fai las responsas aus dietz questi’s las mai pausadas quante nos retrobem darrier ‘na taula. Lu teiste es estat escrich ne’n 1936 e parla, desjà, de l’intrada de la modernitat, de l’intrusi’ de la tecnologia dins la vita de tots los jorns, aquela tecnologia persentada coma la sauvosa de l’umanitat, ‘questa tecnologia presentada coma la granda liberatritz dau temps que ‘resta jamai de fugir, fugir :

[…]Quante fase instalar un telefone chas me, crese qu’eu me fará far l’economia dau temps mai de l’energia d’anar far lu merchat tots los jorns, d’anar chas la gent per lu pus pitit rensinhament o la pus p’ita comissi’. Es verai que me’n serve entau, mas, còp-sec, lu nombre de mos amics augmenta, e mon temps pervisisionat per res far se troba usat dins los còps de fius que recaube, o per eisemple, dins los rendez-vos que prenguí mai mon telefone. […]

Tres libres dau Tolstoï son tot parrier esditats, « Aux travailleurs »⁵, « Que faire ? » et « L’esclavage moderne ».

Setz pas sens saber que sei pas letrat, mas dins lu pauc d’instrucci’ que recauguí dau temps de mon passatge dins l’educaci’ nacionala⁶ , me songe qu’auriá fach la legida dau Tolstoï avant, ne’n auriá pas tant contadas, de connarias.

Mesfietz, fau tornar metre los teistes dins lurs contextes de linga, de país, aquò per eschivar de tot desboirar.

Tirat de « L’esclavatge moderne » (1900) :

[…] La gent disen que mai los governaments, van s’eissubir las grandas òbras socialas, los estalissaments per l’instrucci’ o l’educaci’ que son d’utilitat publica.

Mas, perque far de talas supausici’s ? Perque sonjar que, privat de governament, los òmes, per lu lur interest, saurián pas rinjar la societat tant belament coma ‘quò es fach aüei per los regents. […]

Tirat de « Ente es la surtida » (1900) :

[…] Dins tots los governaments actuaus, i a ‘n’armada de fonccionaris liats per lu chamin de far, los telegrafes o b’etot los telefones, i a de las fabricas, de las preisons mai totas las trobalhas modernas : fotografia, sistema antroprò-metrique ; i a de las podras per tot far petar, daus conons, daus fusilhs, de las armas per tuar d’una faiçon mai que mai perfeccionada, e còp-sec, dès que quauquares de noveu eisit, saban lu manhar a lur mòda per se gardar. I a ‘n’organisaci’ per espiar, lu clarjat coma los sabants venduts, los pintres, la premsa, e principaladament, i a dins tots governament beucòp d’oficiers clafits de patriotisme, ‘ribats viciós par la causa de la moneda, l’ipnotisme, e daus miliers d’eifants de 21 ans, fòrts fisicament mas sens p’una moralitat, daus sodarts, tropelada d’òmes esbestits per la disciplina e prests per far lu crimí que comandará lurs chaps. […]

Per ne’n ‘chabat mai ‘queu bilhet, un darnier libre sus « los bienfachs de la velocipedia ». Lu libre que son titre per los francofones es « Les bienfaits de la vélocipédie », es ‘n’amassada d’article de premsa, de corriers, que tots qua’iment son de la darniera meitat dau sègle XIX. Escrichs per los especialistes d’aqueu temps, medecins, professors, velocipedistes, o velocewomen, quauquavetz per de la gent que van d’a pè contra los velocipedards. ‘Quilhs bilhets son classats dins de las grandas tiretas, quò que permes ‘na legida « tematica » de la chausa. Aüei, per mai d’uns, son despassats, de segur, mai dau mesma biais, son ‘n’invita per far ‘tensi’ quante fasem, n’autre/a/s militant-a-s lu test de Draculà ad una noveutat :

[…] Fresole de pensar au meschaënt e risible iatus qu’aquela chausa que se pòt sonjar vai far per l’istòria de la pensada umana. Vese d’aquí la producci’ intelectuala ‘restada per d’annadas, un sègle beleu, baptisat per la posteritat lu sègle dau Ciclisme, e per tot aqueu temps clafít de biclicleta e son evoluci’, lu Larousse apres ‘ribar rendut a pausar ne’n plaça de las nòstras glorias nacionalas quauquares que semblará quò d’aquí :

– Théophile Hugo, eisit ne’n 1902 (‘queu sègle ‘viá dos ans), mai que mai conegut cicliste de França ; ganhet ne’n 1920 per 7 secondas 1/8 contra lu comte Wilhelm de Bismark, un alemand, lu temps daus mile kilometres…

– Anselm Pasteur, nascut ne’n 1906, velocipediste celebre, chafrat lu rei dau peneu, conegut per sas recharchas sus lu cròbe dau caochòuc, etc.

– Anatole-Félix Faure, nasquet ne’n 1904, ilustre cicliste francès, regent de la respublica internacionala daus cicles, etc. […]

Segur, i a d’autres passatges de citar, tallament mai de cent apres, las chausas son desparrièras. Dins lu libre, aprenem per eisemple que per se desfendre, los ciclistes damandavan de poder usar d’un pistolat, o d’enquera que ne’n faça ad un chin que vòu usar de las dents, fau tustar lu maistre.

Dins lu libre, vesem maitot que la bicicleta fuguet per las femnas n’enchaison de se tirar de la tutela daus òmes, de’n prumier perque ‘quò lur fasiá pausar lu corset, e de’n second, la bicicleta oblijava de portar de las malinas d’òme, es de dire, un pantalon.

Dins lu libre, vesem maitot dins lu vovabulari usat, lu benaise de la diversitat. L’estaracademia francesa (>fr) gorvenava pas coma aüei la linga francesa e i a ‘na vertadièra libertat dins los mòts. Dire que quauques uns volen far parrier chas nos, coma disen los~las occitan-a-s « quina vergonha ».

• ‘Quilhs libres, monolinga, son de comandar chas vòstre librari, coma los autres, mas, mesfiatz v’autres daus comentaris coma « p’ita meijon », « son daus gauchistes », « i aguet pas de propaganda per ‘quò a la televicon, d’ente vos ven aquela eidèia de los legir », podetz tot parrier los comandar directament chas l’editor : Le Pas de côté – 27, rue Riparia – 18100 Vierzon –  02 36 55 51 51

• Lu site internet  (>fr) de l’esditor.
  

Que la legida vos siàia bona e chaud lu solelh.

• Lecteur-trice-s francofones, pardon, francophones, une adaptation de ce billet va être publiée à la mi juillet sur le site de l’ADC45 (>fr)

_____
1) Es un verbe dau treseme grope, iò sabe, afe, es entau dich dins lu libre de las conjugasons, mas, lu conjugue coma un dau segond, per far chiar, charchetz pas, màs per far chiar los normaupates*.
2) « L’ortie épuise au cœur les sablons et les oches », la revirada es estada facha per jaspir la cultura lemosina. « oche » : ‘na terra que se pòt laurar, clauturada de plais o de fossats.
3) Lu libre mai un cede es de comandar chas : Ostau dau País Marselhés – 5, carriera dei Tres Magis – 13001 Marselha –  04 91 42 41 14
4) Coma ‘quilhs libres son jamai chas los libraris, vau mielhs passar directament per la meijon d’edici’ : Edicions dau chamin de Sent Jaume – Roier – 87380 Meusac –  05 55 09 96 61
5) Las trabalhosas, elas, ne’n mai d’estre dins las fabricas erián de’n pè dins las cosinas, quò que changet gaire.
6) N’autres ne’n sem be malaürós 🙂

* un, o una, normaupate-a es ‘na persona que fai arrosar tots los jorns l’erba davant chas se mai de l’aiga que se pòt beure, eu ‘rosa per mielhs la talhar ras coma sus la testa d’un sodard la dimenjada ‘ribada.