Dau temps dau NaHaiWriMo, faguí pas que me tripotar lu-n-embonilh sus una ritmica de 5-7-5 sillabas « que cal disinir « mòras » per èsser ipercorectissimisme », non, en sus daus poëmonetons ‘gaití l’ordinator, afè los filmes deschargeats.
Apres lu filmonet sus lu bolangier de St Prict, apres lu filme sus los Ponticauds, veiquí lu noveu eissit, un sus los clessaus.
Los clessaus, las clessas1, los clessons, las vimelas, las vimeladas, las deschas, las bornhas, las daudinheras que las bolinheras o b’etot las michonheras, los cabàs, los palissons, las palissas e ne’n manca per eisemple la banesta~benasta per iò dire tot emb-d-una : los paniers.
Lu filme es coma los autres, un juec de question-responsas ente los de l’IEO e 7@Lemòtges ‘riban a l’òra de l’aperitif, per minjar o per un càfet… ‘ten-te mon paubre, ilhs van chas quauqu’un qu’accepta de se far filmar lu temps de far un pitit quauquaren, e mai-que-mai de parlar, montrar… es entau que iò persentí a ma mair, mas la vòu pas se far questionnar perquè apres « la gent dirián… ».
‘Quò fai degreu, pas l’istòria de ma mair, vau pas la chamjar aura2, non, ‘quò fai degreu que lu tipe balhessa pas las responsas a las questions pausadas sus los noms perque la ficha « panier » dins mon repertorí es d’enquera sos la fòrma de papierons. Ilhs son de 2011 e auriá ben aimat pas metre de las conarias dins mon classor.
‘Quò es pas tant que ma mair, o la gent dau vilatge, ne’n conta, mas, aime mielh mai d’una musica per escotar la chançon.
Per lu momint veiquí quò que quò balha :
- ‘Na clessa : ~50 cm x ~40 cm e 15 cm au fin-fond ; l’aurelha (o la ansa) es pausada au mitan dau grand costat, d’una nautor identica dau pregond.
- La clessa es, eriá, usada per los champanhons, las chastanhas, las fruchas sechas (calaus, nosilhas, faianas…) de la davalada.
- Tissada de ~60 cm de long x 30 de large, la clessa eriá usada per los cardalhaus3 e las pompiras.
- Farjada « au carrat » e mai prionda, qu’eriá ‘na paniera que coma son nom l’indica, eriá per lu pán.
- La clessa, lu clesson, lu clessau eriá fach de clessa que ma mair iò eisplica coma ‘na fòrma d’assaleç (o sause, aubar) o de vime, quò que fai que clessat e vimelat son qua’iment bessons.
- Lu cadre eriá fach de chastenh.
- Apres, i a una autra clessa, mai coneguda sos lu nom galicisat de « bonbona », es de dire ‘na grossa botelha clessada, ‘bilhada de clessas finas.
- L’autra nom d’aquela clessa-bonbona es bornha, que ‘na bornha es maitot una nassa per chaçar o peschar.
- Que ‘na bornha es maitot un « panier » per servar los fruchs. ‘Tenci’, per los far sechar, lu « panier » es ‘na descha o un palisson.
- Lu palisson eriá usat per far sechar las fruchas mas per portar cueire au forn la pán maitot.
- Quante lu palisson se daissava frutjar ‘na coeta eu mudava ne’n palissa4.
Coma sei pas aquí per ne’n contar de las mai grandas que me, vos balhe la seconda significaci’ de palisson : p’ita corona, coma un cossin, que balha de las facilitats a las femnas per portar sus la testa de las besonhas. Dins lu Dhéralde (1815-1891), trobí quò-d’aquí au prumier sens :
Piti Jean5, t’eitounā pā, tu sirā moun gendre,
Tu forā dō polissōū, iō lōū n’irai vendre.
Dins lu Gonfroy trobí lu « palhisson » e la « palhissa »… de « palha » d’aïci la « palhòla ».
- La michonhera (o beleu « michoniera ») serviá per portar lu pán sus la taula, la daudinhera, coma la bolinhera, per portar las briòchas, las fogassas.
‘Quelas variaci’s sus un contenair deu pas vos far obludar d’anar visar lu contengut, mas aura, quante quauqu’un-a vos parlará daus 100 mòts daus inoïts per dire la nevia, poretz dire que los païsans ne’n avian autant per dir l’erba mai per chafrar lu vimelat per la portar aus lapins, aus conilhs…
_____
Notas :
1 Que lu Faury vòu escrire « cleça(as) », ne’n sae grán res la rason.
2 E perquè degun vaudriá de me coma filhon 🙂
3 Es be un malur que los lemosins van dins la vita sens coneitre los « eliantís », que son daus cosins daus cardalhauds, mai aisats de pelar (pelar mai un costeu, pas lu ‘pelar tirat d’apelar aferesat. Emai, ‘na vetz dins los budeus, los eliantís vos faguesse far dau bruch, mas pas un d’aquilhs que ‘pelan la gent).
4 Per los umans es lu contra… ‘chaba te, Jan-Badau.
5 « cal disinir Jån » EDR, LOL, PDR.
Rapieta 